જૈવ-ખાતરો પર્યાવરણને અનુકૂળ અને છોડના પોષકતત્ત્વોનો ખર્ચ-અસરકારક પુનઃપ્રાપ્ય સ્ત્રોત છે. જૈવ-ખાતરોમાં જીવંત અથવા સુષુપ્ત સૂક્ષ્મજીવો કોષો હોય છે જે વાતાવરણીય પોષકતત્ત્વોને ઠીક કરવા અથવા છોડના શોષણ માટે અદ્રાવ્ય પોષકતત્વોને દ્રાવ્ય કરવા માટે સક્ષમ હોય છે. તેઓ જમીનમાં પોષક તત્વોની ઉપલબ્ધતા વધારવા માટે પણ ઉત્તમ છે.

આને ચોક્કસ પોષકતત્વોને દ્રાવ્ય કરવાની ખાતરની ક્ષમતાના આધારે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે.

નાઇટ્રોજનયુક્ત જૈવ-ખાતરો : વાતાવરણમાં નાઇટ્રોજનને ઠીક કરવા માટે સક્ષમ, નાઇટ્રોજયુક્ત જૈવ-ખાતરમાં રહેલા બેક્ટેરિયાના જીવો કાં તો વાતાવરણના નાઇટ્રોજનને ઠીક કરે છે અથવા જમીનના પોષકતત્વોના અદ્રાવ્ય સ્વરૂપોને દ્રાવ્ય બનાવે છે. ઇફ્કોના નાઇટ્રોજન ફિક્સિંગ જૈવ ખાતરોમાં રાઇઝોબિયમ, એઝોટોબેક્ટર અને એસિટોબેક્ટરનો સમાવેશ થાય છે.

ફોસ્ફેટ સોલ્યુબિલાઇઝિંગ બેક્ટેરિયા (PSB): ફોસ્ફરસને ઠીક કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે અને ફોસ્ફેટના અદ્રાવ્ય સ્વરૂપોને દ્રાવ્ય બનાવીને છોડની ગ્રહણશક્તિ માટે ઉપલબ્ધ કરાવે છે.

પોટેશિયમ મોબિલાઇઝિંગ બાયો-ફર્ટિલાઇઝર (KMB) : અદ્રાવ્ય સંયોજનોમાંથી પોટેશિયમને દ્રાવ્ય કરીને તેને છોડની ગ્રહણશક્તિ પૂરી પાડવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.

ઝિંક સોલ્યુબિલાઇઝિંગ બાયો-ફર્ટિલાઇઝર (ZSB) : અદ્રાવ્ય સંયોજનોમાંથી ઝિંકને દ્રાવ્ય કરવા અને છોડની ગ્રહણશક્તિ પૂરી પાડવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.

એનપીકે પ્રવાહી કોન્સોર્ટિયાઃ નાઇટ્રોજન, ફોસ્ફરસ અને પોટેશિયમ દ્રવણીય સૂક્ષ્મજીવોનું સંઘ